ادبیات

سهراب سپهری هنرمندی جستجوگر و تنها بود و تمام عمر خویش را درجستجوی گمشده‌ای بوده که شاید آن گمشده،خویشتن وی بوده باشد. سهراب ،سفرهای آفاقی بسیاری داشته، آنگونه که سفرهای انفسی نیز داشته است و برای همین ،جغرافیای شعر او نیز مانند روح او گسترده است و تمام جغرافیای انسانی را دربرمی گیرد و در شعرهای بلند صدای پای آب و مسافر، به سفرهای آفاقی و انفسی خود اشاره می‌کند. سهراب، تمام عمر خویش را غرق در هنر خودبود و دنیای خود را زیست و آنرا ساخت و هرگز به روزمرگی مبتلا نشد.

رباعیات خیام نام مجموعه‌ای است که از رباعی‌های غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری مشهور به خیام فراهم آمده. این رباعی‌ها در سده‌های پنجم و ششم هجری قمری به زبان فارسی سروده شده‌اند و عمدتاً بیانگر دیدگاه‌های فلسفی او هستند

باباطاهر عریان عارف و شاعر قرن پنجم هجری قمری و معاصر با طغرل شاه سلجوقی است.  آوازۀ باباطاهر، بیشتر به دلیل‌ دوبیتی‌های‌ عوام‌ فهم‌ و خواص‌ پسند اوست‌. دوبیتی‌های‌ بابا، دارای مضامین‌ ساده‌ و روان‌ و دور‌ از صنایع‌ ادبی دشوار است. این امر باعث رونق شعر او میان عموم مردم شده، به طوری که شماری‌ از ابیات‌ او صبغۀ تمثیلی‌ یافته‌ است‌. 

داستان عاشقانۀ خسرو و شیرین را به غیر از نظامی، فردوسی در شاهنامه و شاعران دیگر هم آورده‌اند و نسخه‌های مختلفی از آن با عنوان‌های «شیرین و فرهاد» هم موجود است. برخی معتقدند این داستان ریشه در فولکلور دارد. منصور یاقوتی معتقد است خسرو و شیرین یا شیرین و فرهاد از داستان‌های کردی منطقۀ‌ کرمانشاه بوده و نظامی که مادری کرد داشته با این داستان آشنا بوده و آن را بازسرایی کرده است

کانال مهتاب زر زکسرمی

بوتیچلی، هولباین، لئوناردو، دورر و میکل آنژ نام هایی آشنایند؛ چنانکه شام آخر یا مجسمه داود نیز آثاری شناخته شده اند اما این هنرمندان که بودند و چرا چنین آثار شگفتی را ایجاد کردند و مخاطبان اوّلیه آنها این آثار را چگونه می نگریسته اند؟ این اثر به این پرسش ها و پرسش هایی نظیر این با تأمل بر هنرمندان گمنام و مشهور، حامیان و آثار هنری در بستر تاریخی و فرهنگی اروپای رنسانس پاسخ می دهد.

در این کتاب نویسنده چهارده نمایشنامه کوتاه و منتخب در حوزه تئاتر دفاع مقدس را با نگاهی کارشناسانه و تخصصی مورد بررسی و نقد قرار داده است.تقریباً در همان سال های آغاز جنگ تحمیلی بود که تئاتر دفاع مقدس نیز متولد و گونه جدیدی به هنر نمایش ایران اضافه شد. از همان زمان با توجه به این که اکثر هنرمندان تئاتر با نمایش های جنگی زیاد سروکار نداشتند، بحث چگونگی خلق یک درام جنگی استاندارد مطرح بوده و هست. در این زمینه همیشه سئوالاتی چون چگونگی شکل گرفتن پرسوناژهای نمایشنامه جنگی و یا چگونگی خلق شخصیت های این گونه آثار، تقریباً بی پاسخ مانده اند. از آن جایی که نمایشنامه، هسته ابتدایی خلق یک اثر نمایشی است، حسن پارسایی در کتابش به بررسی 14 نمایشنامه جنگی پرداخته تا جوابی برای سئوال های مطرح در این زمینه پیدا کند.   پارسایی در واقع خواسته با بررسی این نمایشنامه ها، اشکالات عمده متون جنگی را به نویسندگان گوشزد کند؛ او در نقدهایش نشان می دهد که چطور یک درام جنگی بر اثر شتابزدگی نویسنده به گزارشی عاطفی تبدیل می شود و یا چطور احساس گرایی بیش از حد نمایشنامه نویس، شخصیت های تعریف نشده را به ساختار درام تحمیل می کند. با توجه به نقدهای علمی پارسایی، این کتاب برای کسانی که به طور جدی به تحلیل و بررسی نمایشنامه می پردازند و می خواهند بدانند چگونه یک نمایش دچار مشکل و عارضه مندی می شود، می تواند بسیار مفید باشد.

کتاب حاضر، چهارمین جلد از مجموعه هفت جلدی نمایش های ایرانی است که به بحث نقلی اختصاص یافته است.کتاب در 4 بخش تدوین شده است . بخش اول به نقالی در جهان باستان می پردازد. در این بخش دو فصل آمده است که فصل اول به تعریف نقالی و فصل دوم به منشا و پیدایش نقالی می پردازد . بخش دوم به نقالی درایران باستان می پردازد. این بخش سه فصل را در برمیگیرد. درفصل اول به نقالی در ایران باستان می پردازد و درفصل دوم انواع نقالی دینی ،اسطوره ای ،تاریخی و ... بررسی شده است . مدیحه سرایی نیز در فصل سوم این بخش بررسی شده است . بخش سوم به نقالی درایران مسلمان می پردازد. این بخش شامل 18 فصل می باشد که به نقالی در دوره های مختلف تاریخی ،دوره غزنوی ،سلجوقی ،سامانی ،مغول ،صفوی و ... اختصاص دارد .   بخش چهارم به انواع نقالی در ایران مسلمان اختصاص دارد . این بخش طولانی ترین بخش کتاب است که شامل سی و هفت فصل می شود . در این بخش مولف به انواع نقالی در دوره های مختلف تاریخی در ایران مسلمان می پردازد وخصوصیات نقالی را در هر دوره به تفصیل شرح می دهد .

کتاب شامل ده بخش است. در بخش اول به صورت کلی مروری اجمالی بر نمایش های ایرانی قبل و بعد از اسلام شده است. بخش دوم به نمایش های ایرانی از آغاز اسلام تا کنون می پردازد. در این بخش آیینه گردانی و منشا پیدایش آن، آیینه گردانی از منظر نمادشناسی، خرمن گردانی و منشا پیدایش آن مورد بررسی قرار گرفته است. بخش سوم به کلچک بازی و منشا پیدایش آن، عیّار و عیار، ویژگی های عیاران و ... اختصاص دارد. در بخش چهارم که به نمایش عروسکی اختصاص یافته است نمایش عروسکی و چگونگی اجرای آن، منشا پیدایش نمایش عروسکی، نمایش عروسکی در ایران قبل از اسلام و در ایران اسلامی، گرایش های نمایش عروسکی، فانوس خیال و ... مورد توجه قرار گرفته است. در بخش پنجم نمایش سیاه بازی، در بخش ششم نمایش هیکل سوزی، در بخش هفتم نمایش دلقک بازی در دربار، و در بخش هشتم نمایش خیابانی مورد بررسی قرار می گیرد . دو بخش آخر نیز اختصاص به نمایش دامادکشان و محکوم گردانی دارد .

صادق عاشورپور پژوهشگر و نویسنده این مجموعه سال ها وقت خود را برای شناخت درست نمایش ملی کشور از زوایای مختلف گذاشته است. در این راستا مجموعه نمایش های ایرانی را در هفت جلد با نام های «کیش زروان»، «تعزیه»، «آیین مزدایسنا»، «نقالی»، «دیگر نمایش های ایرانی قبل و بعد از اسلام»، «نمایش های جنگ و دفاع مقدس» و «نمایش های عامیانه» تدوین کرده است. عاشورپور در پاره ای از مقدمه کتاب می نویسد، «بعد از مدتی که از ورودم به کار نمایش توسط روان شاد عباس نفری یکی از پیشکسوتان کار نمایش در همدان گذشت دایم این اندیشه در مغزم جا کرده بود که ایران و یونان هر دو دو کشور متمدن و قدرتمند جهان کهن بوده اند ولی چرا یونان دارای چنان تاریخ مدونی در هنر نمایش است و کشور ما حتی در تدوین تاریخ سیاسی و اجتماعی خود هم دارای مشکل است».جلد نخست مجموعه نمایشنامه های ایرانی با عنوان «نمایش های کیش زروان» با مقدمه و پیشگفتار آغاز می شود.   عاشورپور در پیشگفتار نمایش را فرزند مذهب می داند و می افزاید برای شناسایی نمایش هر کشور باید نخست به فرهنگ دینی آن کشور سپس به فرهنگ اجتماعی، سیاسی، جغرافیایی، روان شناسی و مردم شناسی پرداخت. در کشور ما ایران از آغاز تاکنون ادیان گوناگونی ظهور کرده و زمانی در این ملک پیروانی یافته و پس از آن سکه رواج شان به افول گراییده و از بین رفته و جای آن را دینی دیگر گرفته و آن هم مدتی بعد باز سرنوشتی چون اولی از میان رفته است که از مهمترین آنها «زروانی»، «میترایی»، «ناهید»، «مزدکی»، «مانوی» و غیره است؛ ولی این ادیان اگر چه به ظاهر از بین رفته اند، تاثیرشان بر ادیان بعد از خود به خوبی باقی مانده و مشهود است.....

کتاب حاضر، جلد ششم از مجموعه هفت جلدی نمایش های ایرانی اسن که به مبحث نمایش های جنگ و دفاع مقدس می پردازد.در این کتاب، ابتدا منشأ پیدایش جنگ، نمایش در قرون وسطی و تأثیر جنگ بر آن، نمایش در فرانسه، آلمان، چین و روسیه، و تأثیر جنگ بر آن آورده می شود. سپس به دفاع مقدس در اسطوره های ایرانی (رستم و اسفندیار، آرش کمانگیر، درخت آسوریک، اسطوره رستم و سهراب و...) می پردازد.بشر قرن ها پیش از اینکه با هنر نمایش آشنا شود، جنگ را می شناخته و به گونه های مختلف نفرت خود را از این پدیده، اعلام داشته است. پس از شکل گیری هنر نمایش هم هنرمندان همواره کوشیده اند تا با بهره گیری از هنر تاثیرگذار نمایش، جنگ را هنرمندانه تقبیح کنند. عاشورپور در پنج جلد اول مجموعه اش پس از بررسی موشکافانه لایه های تاریخ و شناسایی نمایش های ایرانی چون کیش زروان، تعزیه، مزدایسنا و نقالی، جلد ششم کتابش را به نمایش های جنگی و دفاع مقدس اختصاص داده است. عاشورپور مثل پنج جلد قبلی کتابش روایت داستان گونه ای را برای ارایه پژوهشش در نظر گرفته و برای بررسی دقیق نمایش های دفاع مقدس ابتدا از اولین نمایش جنگی دنیا (نوشته اشیل) که اتفاقا درباره جنگ ایران و یونان بوده، می گوید.عاشورپور در ادامه تحلیل نمایش های جنگی ایران، روایت هایی اساطیری و حکایت هایش را بازخوانی می کند. او با روایت اسطوره هایی چون رستم و اسفندیار و آرش کمان گیر مخاطبش را قانع می کند که مبارزه بین حق و باطل و خیر و شر نبردی ازلی و ابدی بوده و هست. او از این دریچه این حقیقت را بیان می کند که مبارزه قهرمانانه ملت در برابر تجاوز اهریمنان و دفاع آنان برای جان و مال و ناموسشان، امری مقدس و آسمانی است.اما نویسنده با روایت آنچه که بر نمایش های جنگی ایران از ابتدای شکل گیری تاکنون گذشته، قصد این را دارد که سبب کم جانی و بی روحی حاکم بر جریان تئاتر دفاع مقدس را جویا شود. او در ادامه این نکته را گوشزد می کند که قهرمانان ملی و اسطوره ای ایران پیش از اینکه در متون تاریخی و اسطوره ای مان ثبت شوند، در سینه زلال مردم جاودانگی یافتند.   عاشور پور در فصل آخر کتابش با طرح پرسش هایی چون : چرا و چگونه تماشاگر امروز تئاتر نمایش های دینی و بعضا دفاع مقدس را نسبت به سایر موضوعات روز بر نمی تابد یا اشتیاق کمتری نشان می دهد؟ ، چراغی را فراسوی علاقه مندان تئاتر دفاع مقدس روشن می کند و با نقد این گونه تئاتری کشور راه کارهایی را برای رونق گرفتن تئاتر جنگ و دفاع مقدس ارایه می دهد.

در بخش اول نمایشنامه های عامیانه، در بخش دوم نمایش در کوچه و در بخش سوم نمایشنامه های زنانه گنجانده شده است. روش بررسی در این کتاب به گونه ای است که ابتدا توضیح کوتاهی درباره منشأ پیدایش و چگونگی هر نوع نمایشنامه در هر بخش از کتاب داده می شود و سپس برای فهم بیشتر چند نمایشنامه به عنوان نمونه آورده می شود.نمایش های عامیانه گونه ای دیگر از نمایش های ایرانی هستند که مانند دیگر گونه های این نمایش ها در میان لا یه های تاریخ مدفون شده اند و دیگر نام و نشانی از آنها باقی نمانده است. صادق عاشورپور نویسنده این مجموعه در آخرین برگ دفتر پژوهشش، خواسته تا با بازخوانی و روایت آنچه که بر نمایش های عامیانه گذشته، موجودیت این نمایش ها را اثبات کند؛ نمایش هایی که ماهیت وجودی شان اجرای عمومی و همگانی داشته و در همه سطوح اجتماعی، از مردم کوچه و بازار گرفته تا اشراف و دربار، مطرح بوده اند.عاشورپور در مجلد هفتم کتابش با بررسی و ذکر نمونه هایی از 54 نمایشنامه از جمله: شاه و وزیر، شاطربازی، مالیات، دو درودگر و یک محله، دروغ سنج، مکر زنان، خواستگار، خاله خاله جون و عشق پیری این نکته را به مخاطب یادآوری می کند که نمایش های عامیانه را باید فرزند تعزیه و تخته حوضی دانست. دو نمایشی که بازیگرانش گزارشگرانی هستند در کنار تماشاگران شاهد و ناظر بر ماجرا، اما بی طرف؛ چرا که ایفاگر نقش شمر، ایفاگر نقش حسین بن علی را به شهادت می رساند؛ هم شمر، هم حسین و هم تماشاگران هر سه برای حسین بن علی (ع) اشک می ریزند.یا در نمایش های تخته حوضی، به گونه ای دیگر شکستن بعد چهارم برای بازیگران و بازگشت از زمان و مکان دیروزین نمایش، به زمان حال و حتی انتقاد از مسایل روز خود قابل توجه است، یعنی همان چیزی که در نمایش های عامیانه نیز به عنوان اصل پذیرفته شده و مورد توجه قرار گرفته است.   نویسنده با آوردن متون نمایشنامه های عامیانه در کتابش، دریچه ای متفاوت را در نمایش های ایرانی می گشاید. او از نمایش های غالبا شادی صحبت به میان می آورد که در لایه هایش هنرمند لب به اعتراض می گشود و با زبان طنز و سخره اشاره به جامعه ای می کند که آن طور که باید باشد، نیست. نمایش هایی که امروز به زعم پیشرفت تئاتر کشور، در شهر و روستا دیگر نمونه های آن یافت نمی شود.

جلد دوم از مجموعه هفت جلدی نمایش های ایرانی به مبحث تعزیه اختصاص دارد که از 14 بخش تشکیل شده است:بخش اول کتاب به تعریف تعزیه و منشا پیدایش تعزیه می پردازد. فصل دوم نگاهی دارد به چند متون مکتوب به جا مانده از دوره پیش از اسلام درباره تعزیه. در بخش سوم به پیدایش تکیه و اجرا در تعزیه و پیدایش سکو و پیدایش لباس ومعنی آن درتعزیه می پردازد. در بخش چهارم کتاب به علمای شیعه و تعزیه و در بخش پنجم به این سوال پاسخ داده می شود که چرا زن در تعزیه حضور ندارد.بخش ششم به بازیگر تماشاگر ،تماشاگر بازیگر در تعزیه اختصاص دارد. بخش هشتم به تشبیه می پردازد و بخش نهم به تعزیه زنانه. بخش هفتم، به مباحثی همچون تعزیه سیار، گوشه در تعزیه، بهر مطول در تعزیه و ... اختصاص دارد.بخش دهم کتاب به یاداشت هایی از ایرانیان درباره تعزیه ،افرادی چون زرین کوب ،ملک الشعرای بهار ومرتضی مطهری اختصاص دار . بخش یازدهم به مصراع در تعزیه و بخش دوازدهم شامل چندمتن از تعزیه می باشد.   در دو بخش پایانی کتاب نیز به نماد و نشانه ها در تعزیه و تعزیه از نگاه سیاحان پرداخته می شود.

کتاب حاضر مقدمه‌ای است بر نظریه فیلم که آن را رابرت استم نوشته است. پیش‌گفتار و مقدمه دربارة کتاب و نظریة فیلم و کتاب‌شناسی به پایان برده است. در این کتاب به بحثهایی نظیر، پدران نظریه فیلم، ماهیت سینما، فرمالیسم روسی و مکتب باختن، مکتب فرانکفورت، موج نگره مؤلف، مسئله زبان فیلم، ورود فمینیسم، زایش تماشاگر، بوطیقا و سیاست پست‌مدرن و... پرداخته شده است. کتاب مقدمه‌ای بر نظریه فیلم، تاریخی تحلیلی از نظریه فیلم در «سدة سینما» عرضه می‌کند. کتاب حاضر از نظریه‌پردازان سینمای صامت، همچون ویچل لیندسی و هوگو مانستربرگ، شروع می‌کند و تا آخر دگرگونیهای نظریة فیلم و مطالعات فرهنگی (نظریه شناخت، دولوز، نظریة پسا استعماری و نظریه دیجیتال) پیش می‌آید. این کتاب با نگاهی جهانی به بررسی تغیراتی می‌پردازد که در کشورهایی همچون فرانسه، آلمان، روسیه، ایتالیا، ایالات متحده، مکزیک، برزیل و آرژانتین انجام گرفته و می‌کوشد بر اتصالهای این تغییرات تأکید کند. کتاب حاضر، نظریه فیلم را درون بافت جریانهای فلسفی و تاریخی و‌سیع‌تری قرار می‌دهد. مقدمه‌ای بر نظریه فیلم که با زبانی فرهیخته اما قابل فهم نوشته شده، درآمدی درخشان منسجم بر عرصه‌ای غنی و متنوع به حساب می‌آید، که در حقیقت بخشی از کتابهای سه‌گانة انتشارات «بلک ول» در مورد نظریه معاصر فیلم است. در این کتاب چهره‌های برجستة این عرصه، ضمن نظام‌بندی زمینه‌های فعالیت خود، به ترسیم چشم‌اندازی از توسعة آتی فیلم در زمینه‌های متفاوت می‌پردازند.

فیلمنامه داستانی است که با تصاویر، گفت‌وگو و توصیف، روایت می‌شود و در متن ساختار نمایشی قرار می‌گیرد. فیلمنامه‌نویسی در واقع هنر داستان‌گویی تصویری است. حرفه فیلمنامه‌نویسی، روند خلاقی است که می‌توان آموخت؛ اینکه چگونه برای روایت داستان، باید شخصیت‌های داستانی خودتان را ایجاد کنید و موقعیت نمایشی صحنه را مطرح کنید. یا اینکه چگونه برای شخصیت‌های داستانی خود موانع ایجاد کنید تا با آنها روبه‌رو شوند و بر آنها غلبه کنند و بدیت ترتیب گره‌گشایی شود. همه این مسایل را سید فیلم نویسنده و مدرس مشهور فیلمنامه‌نویسی در کتاب «مبانی فیلمنامه‌نویسی: راهنمای گام به گام فکر تا فیلمنامه» مطرح می‌کند.   سید فیلد با ادبیات روان و شیرینی که برای نگارش کتابش انتخاب کرده، فهم و درک موضوعات مطروحه در کتاب را برای همه  مخاطبان با علایق و سلایق و توانمندی‌های مختلف، آسان کرده است. هدف سیدفیلد از نگارش «مبانی فیلمنامه‌نویسی: راهنمای گام به گام فکر تا فیلمنامه» این بوده که توانایی  لازم را در مخاطبی که علاقه‌مند یادگیری نگارش فیلمنامه است، ایجاد کند تا بنشیند و با انتخاب، اعتماد‌به‌نفس و اطمینان، فیلمنامه بنویسد. او سعی می‌کند به مخاطتبش نشان دهد که فیلمنامه‌نویسی یک موجود زنده است؛ درست مثل یک رابطه که هر روز تغییر می‌کند یا پیشرفت می‌یابد.

کتاب « ماخذشناسی توصیفی عناصر داستان ایرانی » از مرحوم حسین حداد در واقع بخشی از طرحی است که قرار بود در سال 1380 با عنوان « بازیابی عناصر داستان ایرانی » اجرا شود. این کتاب با این هدف تدوین و منتشر شده که محققان ادبیات داستانی قبل از هرگونه تحقیقی مطلع باشند چه مناعی در مورد موضوع نحقیق آنها وجود دارد. در این اثر که حاصل تلاش 8 ماهه یک گروه تحقیقی است شناسه های کتابشناسی با تقسیم ادبیات به سه بخش متون کهن ، ادبیات دینی به معنای تاریخی و ادبیات عامیانه تعریف شده اند.درمعرفی کتاب ها در این ماخذ شناسی هر کجا که احساس شده فصول یک کتاب از جهت استقلال مطلب از جامعیت کاملی برخوردار بوده، فصل های کتاب جداگانه تلخیص و در کتاب شناسی آمده است.

وقتی سخن از طنزآوری سعدی است، اغلب به گلستان و بوستان اشاره می شود و از غزل سعدی چندان سخنی به میان نمی آید، ولی این کتاب فرصتی است که دستمایه های طنز در غزل سعدی نیز مورد مداقه قرار گیرد.شیوه اسماعیل امینی در کتاب اینگونه بوده است که با انتخاب غزل هایی که حال و هوای طنز دارند هرجا که لازم بوده در قالب پاورقی توضیحاتی بر شعر افزوده است.«لبخند سعدی» توجه مخاطب را به این نکته جلب می کند که طنز، شاخه ای از ادبیات است که جدیت دارد و از آنجا که زبان سعدی بسیار به زبان امروز نزدیک است، ارتباط با آثارش سهل تر خواهد بود.در واقع او به زبانی سخن می گوید که تا به امروز زنده است و ما امروز به زبانی که سعدی به کار برده سخن می گوییم.   «لبخند سعدی» البته جنبه پژوهشی دارد، اما نه پژوهش صِرف و دست کمی از یک کتاب ناب طنز جذاب و خوشخوان ندارد. در هر غزل بیت های طنزآمیز به صورت برجسته و مورب از سایر بیت ها متمایز شده که به نوعی راهنمایی برای مخاطب در دنبال کردن موضوع است. دلیل انتخاب این غزل ها شاخص تر بودن طنز آنهاست؛ وگرنه سعدی به غیر از این غزل ها، در دیگر غزل هایش هم از طنز استفاده کرده است.

این کتاب جلد دوم از مجموعه دو جلدی کلیات دیوان محتشم کاشانی است. این کتاب شامل غزلیات محتشم کاشانی است و جلد اول ان نیز قصاید‏، رسائل‏، رباعیّات‏، معمیّات‏، ضروریّات او را در برمی گیرد. محتشم کاشانی، از استادان مسلّم قرن دهم کاشان بود، که در ادبیات پارسی و تازی (نظم و نثر) صاحب نام و مقام و در مکتب وی شاعران بسیاری از کاشان و غیر کاشان پرورش یافته اند. او تحصیلات خود را در کاشان آموخت و تا پایان عمر در این شهر اقامت داشت و در این شهر وفات یافت و در خانه مسکونی خود مدفون شد و مرقد وی هم اکنون جنب گذرگاهی است که به نام وی محلّه محتشم نامیده می شود.